Merakımız Ne

Merak, öğrenmenin anahtarıdır. Genellikle “bilme isteği” olarak tanımlansa da duygunun bir kalıba girmesi pek mümkün olmadığından bu tanım da yeterince ifade etmekten aciz kalır.

Merak kelimesi günlük hayat içerisinde hem sıklıkla kullanılan hem de oldukça fazla duyulan kelimelerden birisi olarak bilinmektedir. Merak aslında bir duygu olarak da ifade edilebilir. İnsanlarda ve hayvanlarda karşılaşılan bir davranış olarak ifade edilebilir.

Merak duygusu herhangi bir şeyi öğrenmeye yönelik istek olarak bilinmektedir. Merak etmek ise öğrenilmek istenen bir şeyin bilinmemesi durumunda oluşan ve kişiyi araştırmaya yönelten bir duygu olarak ifade edilebilir.

Merak üzerine psikoloji ve felsefe alanında çalışmalar yapılmaya devam ededursun biz gündelik hayattaki yansımalarına bir göz atalım istedik. Sorular sorar, araştırmalar yaparız merak ettiğimiz şey hakkında. “Gizlenen şeyler daha fazla merak uyandırır.” derler. Mesela kıyametin ne zaman kopacağı, ruhun mahiyeti, gizli kalmasına karşın üzerine bir hayli kafa yorulmuş konulardandır.

İlgi duyduğumuz şeyleri mi merak ederiz ya da merak ettiklerimize mi ilgi duyarız? Hangisi olursa olsun, ilgi kavramını da merakla yakın temas halinde olduğunu görüyoruz. İlgi duyduğu dersin konularına daha gayretle çalışan öğrenci, kimsenin sormadığı soruları sıralayabilir. Merakı, ilgisi törpülenmez ve desteklenirse bir bilim adamı olma yolunda azimle devam eder. Görünmeyeni görür, bilinmeyeni ortaya koyar.

Gelişimin öncüsüdür, merak duygusu. Gelişimin ve değişimin kaynağında ilk olarak temel ve somut ihtiyaçlar varsa, ikinci olarak da merak duygusu vardır. Bu böyle olmamış olsaydı ve insan kendi büyüklerinden gördüklerinin biricik gerçek olduğunu her zaman düşünmüş olsaydı, kuşaklar arasındaki farktan beslenen gelişim nasıl olabilirdi? Burada tabir caizse “yaramaz çocuk” olmak ve doğal çevrenin göstererek belirlediği sınırların dışına çıkabilmek, keşiflerin de kaynağındaki motivasyonla esastan aynı şeydir. ‘Norm’ olanı sorgulama, her zaman kötü şeylere sebebiyet veren bir ilke olmadığı gibi, çoğu zaman da gelişmelerin, keşiflerin kaynağıdır.

Arapça kökenli bir kelime olan merak; “bir şeyi anlamak, öğrenmek, görmek için duyulan, içten gelen istek, bir şeyi yapmak, bir şeyle uğraşmak, bir şeyi edinmek isteği, aşırı düşkünlük, kaygı, tasa, anlamak, öğrenmek, görmek istemek, kaygılanmak, gizli bir şeyi öğrenmeyi aşırı ölçüde istemek” manalarını taşımaktadır. Manaların her biri hayatımızın her alanını kuşatmış durumdadır. Dolayısıyla merak kavramı, yaratılışımız, yiyeceğimiz, geçmişimiz ve geleceğimiz, eş ve dostumuz, fikir ve zikir durumumuz, olduğumuz ve olacağımızı beklediğimiz konum ile bizi harekete geçirecek motor kuvvetimize anlam bulmaya gösterilen bir çabadır.

Bir adım daha ileri giderek “Kim olduğumuz ya da olmak istediğimiz karakter de merakımızın bir sonucudur.” diyebiliriz. İlgi ve merakımız yönlendiriyor ise bizi neyi merak ettiğimiz önem taşımaktadır. Derya içindeki balıkların sudan habersiz olduğu fakat dışarı atıldığında susuzluktan çırpınması gibi var olan değerlerimizden habersiz olmak insani bir şey değildir. Ne yazık ki kalbimizin, beynimizin, ayaklarımızın varlığından, vücudumuzun ahenk içerisinde çalışmasından habersiz olarak dolanırız. Ta ki bir organ, “bu şartlar altında ben çalışmayacağım” dediği zamana kadar o organın varlığı ve işlevinden habersiz yaşar gideriz. Fark ederiz ki o organ, adeta vücudumuzun her şeyiymiş.

Anlamak için sormak, sorgulamak gerekir ki bu hal, merakın giderilmesini ya da yeni merak kapıları açılmasını sağlar. Öğrenilecek kaynakların doğru seçilmesi de ayrı bir önem taşır. Aksi takdirde, kılavuzu karga olanın durumuna düşülmesi mümkündür.

Geleceğe dair düşünmek, gidilecek yolun ve yol arkadaşlarının seçimini yapmak, sonunu merak edip sorgulamak bizi doğruluğa ulaştıracaktır.

İyilik ve doğruluk üzerine yeni şeyler öğrenmek için merak hissini canlı tutanlara selam olsun.